Doğa, her yıl farklı iklim olaylarıyla kendini göstermeye başladı. Özellikle son yıllarda, aşırı hava koşulları ve şiddetli fırtınalar daha sık ve yoğun hale geldi. Yakın zamanda İngiltere ve İrlanda’yı vuran üç büyük kış fırtınası ise bu durumu bir kez daha gözler önüne serdi.
2022 yılı, İngiltere ve İrlanda için şiddetli kış fırtınalarının etkisi altında geçen bir dönem oldu. Şubat ayında, ardı ardına yaşanan üç büyük fırtına hem günlük yaşamı hem de altyapıyı büyük ölçüde etkiledi. Dudley, Eunice ve Franklin adları verilen bu fırtınalar, kısa sürede ülkenin dört bir yanında büyük hasarlara yol açtı.
Bu fırtınalar, saatte 205 kilometreye varan rüzgâr hızlarıyla adeta bir felaket yaratırken, sadece birkaç gün içinde elektrik kesintileri, can kayıpları ve ulaşım aksaklıkları gibi sorunlar ortaya çıktı.
Üstelik, bu dönemde fırtına isimlendirme sisteminin uygulamaya konulmasından bu yana, yalnızca bir hafta içinde üç büyük fırtınaya aynı anda isim verilmesi, yaşanan felaketin büyüklüğünü de gözler önüne serdi.
SADECE İNGİLTERE DEĞİL, AVRUPA’NIN BİRÇOK ÜLKESİNDE TAHRİBATLARA YOL AÇTI
Peki, o yıl tam olarak neler yaşandı?
İlk olarak 16 Şubat’ta, Dudley Fırtınası Birleşik Krallık’ı etkisi altına aldı. Dudley, şiddetli rüzgârlar ve yağışlarla kuzeydeki Cumbria, Yorkshire ve Lancashire gibi bölgelerde elektrik kesintilerine sebep oldu. Birçok hane elektriksiz kaldı, okullar kapandı ve ulaşımda büyük aksaklıklar yaşandı.
Ancak asıl büyük felaket, 18 Şubat’ta meydana geldi. Eunice Fırtınası, ‘10 yılda bir görülen’ bir doğa olayı olarak tanımlandı ve 2014’ten bu yana görülen en güçlü fırtına oldu. Wight Adası’ndaki Needles bölgesinde kaydedilen saatte 196 kilometre hızla rüzgârlar, İngiltere’deki en yüksek rüzgâr hızı olarak tarihe geçti. Eunice, sadece İngiltere’de değil, Avrupa’nın birçok bölgesinde de büyük tahribatlara yol açtı.
Fırtına, üç kişinin ölümüne neden oldu, birçok ağacı devirdi ve binaların çatılarından molozlar uçtu. Ayrıca, Somerset’teki Wells’teki St. Thomas Kilisesi’nin kulesinin çökmesi gibi görüntüler, ülkede paniğe yol açtı.
Eunice’in ardından gelen 20 Şubat’taki Franklin Fırtınası ise şiddetli yağışlarla nehirlerin taşmasına ve bazı bölgelerde evlerin boşaltılmasına neden oldu. Franklin, aynı zamanda Eunice fırtınasından sonra yapılan temizlik çalışmalarını da engelledi. Fırtınanın etkileri, uzun süre devam etti ve ulaşımda ciddi aksaklıklar yaşandı.
FIRTINALARIN GİZEMİ SONUNDA ÇÖZÜLDÜ
Yeni yapılan araştırmalar, bu büyük fırtınaların temelinde Arktik stratosferindeki güçlü bir atmosferik olayın bulunduğunu ortaya koydu. Leeds Üniversitesi’nden bilim insanları, 2022 yılındaki fırtınaların, Arktika’dan yaklaşık 24 kilometre yukarıda bulunan stratosferdeki soğuk hava kütlesinin etkisiyle şiddetlendiğini belirlediler.
Bu hava kütlesi, ‘stratosferik kutup girdabı’ olarak adlandırılan büyük bir atmosferik olayın parçasıydı. Bu girdap, Kuzey Yarımküre’deki hava olaylarını etkileyerek, fırtınaların daha sık ve güçlü hale gelmesine neden oluyor. Araştırmalara göre, böyle bir girdabın varlığı, İngiltere’yi vuran fırtınaların şiddetini yaklaşık yüzde 80 oranında artırmış durumda.
Leeds Üniversitesi’nden Dr. Ryan Williams, bu tür atmosferik olayların daha önce tahmin edilebileceğini ve küresel iklim değişikliğiyle birlikte, şiddetli hava olaylarına karşı erken uyarı sistemlerinin daha da önemli hale geldiğini vurguladı. Arktik stratosferdeki bu kutup girdaplarının, fırtınaların gelişimini etkileyebilmesi, hava durumu tahmincilerine daha doğru öngörüler yapma şansı sunuyor.
KUTUP GİRDABI NEDİR?
Kutup girdabı, atmosferin üst katmanlarında, kutup bölgesinde meydana gelen büyük bir hava dolaşım hareketi olarak biliniyor. Bu yapılar, kutup bölgesindeki anormal ısınmalar sonucu zayıflayabilir ve daha küçük ‘kardeş girdaplara’ dönüşebilir.
Bu girdaplar, zaman zaman troposfere (yüzeye yakın atmosfer katmanı) ulaşır ve burada soğuk hava dalgalarına, kış fırtınalarına ve aşırı hava koşullarına yol açabilir. Böylece, Doğu Amerika ve Kuzey ve Doğu Avrupa gibi bölgelerde ani sıcaklık düşüşleri, yoğun kar yağışı ve şiddetli rüzgârlar görülebilir.
Uzmanlara göre, Arktik stratosferdeki girdaplar, kış aylarında özellikle de büyük fırtınaların önceden tahmin edilmesini zorlaştıran ancak aynı zamanda önemli ipuçları veren hava olayları olarak tanımlanıyor.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN ROLÜ VE GELECEK İÇİN UYARILAR
2022 yılındaki fırtınalar, küresel iklim değişikliğinin etkilerini daha da belirgin hale getirdi. Bu araştırmalar, gelecekte benzer fırtınaların daha sık ve şiddetli hale gelebileceğini ortaya koyuyor. Dr. Williams, “İklim değişikliği, bu tür fırtınaların etkilerini daha da güçlendirebilir. Bu nedenle, erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi büyük önem taşıyor” dedi.
Arktik stratosferdeki kutup girdaplarının daha güçlü hale gelmesi, gelecekteki hava olaylarının şiddetini artırabilir ve dünya genelindeki hava durumu tahmincileri için daha fazla zorluk oluşturabilir.
Gelecekte, bu tür atmosferik olaylar daha doğru bir şekilde tahmin edilebilirse, şiddetli hava olaylarının etkileri hafifletilebilir. Ancak bunun için küresel çapta daha güçlü araştırmalar ve erken uyarı sistemleri gerekiyor.
Daily Mail’in ‘Scientists blame a powerful polar VORTEX miles above the Arctic for the cluster of devastating winter storms which led to deaths and power outages across the UK and Ireland’ başlıklı haberinden derlenmiştir.
